Φέτος, τη σχολική χρονιά 2024-2025 σε συνεργασία με τη Διευθύντρια του 6ου Δημοτικού Σχολείου Νάουσας κ. Αναστασία Λαφάρα αποφασίσαμε να υλοποιήσουμε ένα ευρωπαϊκό, προληπτικό πρόγραμμα ψυχικής ανθεκτικότητας που υποστηρίζει τη σχολική και κοινωνικοσυναισθηματική μάθηση των παιδιών σχολικής ηλικίας, στην περίπτωσή μας της Ά Δημοτικού. Το πρόγραμμα αυτό αποτελεί μια πρωτοβουλία του Πανεπιστημίου Κρήτης. Έχει αναγνωριστεί για τη συμβολή του στη δημιουργία θετικού σχολικού κλίματος. Προάγει τη δημιουργία ενός υποστηρικτικού πλαισίου που βοηθά τα παιδιά να καλλιεργήσουν ψυχικά εφόδια και δεξιότητες ώστε να μετατρέπουν τις προκλήσεις σε ευκαιρίες προσωπικής ανάπτυξης. Ακολουθεί τις παρακάτω Θεματικές Ενότητες:

• Καλλιεργώντας δεξιότητες επικοινωνίας
• Καλλιεργώντας και διατηρώντας υγιείς σχέσεις
• Καλλιεργώντας μια νοοτροπία εξέλιξης
• Αναπτύσσοντας αποφασιστικότητα και αυτοαποτελεσματικότητα
• Αξιοποιώντας και αναπτύσσοντας προτερήματα
• «Μεταμορφώνοντας» τις προκλήσεις σε ευκαιρίες

Το πρόγραμμα υλοποιείται βιωματικά με συμμετοχικές δραστηριότητες. Περιλαμβάνει ομαδικές συζητήσεις, παιχνίδια ρόλων, αφήγηση ιστοριών, συνεργατικά παιχνίδια και καλλιτεχνικές δραστηριότητες που ενισχύουν την ανθεκτικότητα, την ενσυναίσθηση και τη θετική σκέψη. Η εφαρμογή γίνεται με την καλλιέργεια δεξιοτήτων αυτογνωσίας, συναισθηματικής διαχείρισης και επίλυσης προβλημάτων στους μαθητές. Αξιοποιεί εργαλεία που ενθαρρύνουν τη συνεργασία και την αποδοχή της διαφορετικότητας, συμβάλλοντας σε ένα υποστηρικτικό και ενδυναμωτικό σχολικό περιβάλλον. Συνήθως, τα παιδιά κάνουν μια δραστηριότα χαλάρωσης (πχ. άσκηση αναπνοής, ακούν μία ιστορία των βασικών μας ηρώων της σκατζοχοιρίνας Αριστέας και του σκίουρου Ηρακλή και ακολουθούν δραστηριότητες στη σχολική τάξη και μία δραστηριότητα επέκτασης για το σπίτι με εμπλοκή των γονέων.  Το πρόγραμμα εφαρμόζεται καθόλη τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς και οι δραστηριότητες διαρκούν 45-60 λεπτά αναλόγως του περιεχομένου της κάθε ενότητας.

ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ 1: ΚΑΛΛΙΕΡΓΩΝΤΑΣ ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ

Θεματική Υποενότητα 1: Αποτελεσματική Επικοινωνία

Αρχίσαμε το πρόγραμμά μας ασχολούμενοι με την αποτελεσματική, αμφίδρομη επικοινωνία, που είναι γεμάτη μηνύματα, σκέψεις και συναισθήματα, στόχους και προθέσεις. Καλλιεργήσαμε την αποτελεσματική ακρόαση, ώστε τα παιδιά να γνωρίσουν, να κατανοήσουν και να αποδεχτούν τους άλλους και να μάθουν να επικοινωνούν με ενσυναίσθηση που είναι το θέμα 2 μιας δεξιότητας που συμβάλλει στην ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας του παιδιού και της κοινωνίας στην οποία ζει και επηρεάζει την ανατροφοδότηση στην οποία αναφέρεται το Θέμα 3. Στο 3ο Θέμα ενδυναμώσαμε τις επικοινωνιακές μας δεξιότητες μέσω της συνεργασίας και της διαπραγμάτευσης.

• Θέμα 1: Αποτελεσματική Ακρόαση

Τα παιδιά αφού έκαναν μία άσκηση χαλάρωσης και εστίασης της προσοχής, άκουσαν μια ιστορία για τον Ηρακλή και την Αριστέα βλέποντας τις αντίστοιχες γαντόκουκλες, την επεξεργάστηκαν, έπειτα έπαιξαν τα παιχνίδια «παγωμένοι σκαντζόχοιροι, σκίουροι κι αρκούδες» και ΄το «βρείτε το ζευγάρι σας» και στο τέλος αφού συζητήσαμε κάποιους κανόνες που πρέπει όλοι μας να ακολουθούμε για να ακούσουμε προσεκτικά ένα μήνυμα, φτιάξαμε μία αφίσα και την αναρτήσαμε στην τάξη.

• Θέμα 2: Κατανόηση των Συναισθημάτων στην Επικοινωνία και Ενσυναίσθηση

Σε αυτή τη συνάντηση έπρεπε τα παιδιά να καταλάβουν πως αισθάνονται οι άλλοι παρατηρώντας μη λεκτικές στμπεριφορές (κινήσεις, εκφράσεις προσώπου, στάση σώματος). Ζητήσαμε από τα παιδιά να περπατήσουν με διάφορους τρόπους (πχ. σαν να φορούν παπούτσια πολύ στενά) και στο τέλος να αξιολογήσουν τη δραστηριότα. Άκουσαν μία ιστορία με τους ήρωες, την επεξεργάστηκαν κι έπειτα υποδήθηκαν σημεία της ιστορίας ανά ζευγάρια. Στη συνέχεια ζωγράφισαν τους ήρωες της ιστορίας και τους ανήρτησαν στην τάξη.

• Θέμα 3: Επικοινωνία Ιδεών-Συνεργασία-Διαπραγμάτευση

Μετά την δραστηριότητα χαλάρωσης και εστίασης και προσοχής τα παιδιά κλήθηκαν να εμπλακούν σε δραστηριότητες που απαιτούν συνεργασία, ώστε να εκτιμήσουν τα οφέλη της. Μετά την ακρόαση μίας ιστορίας έπρεπε σε ομάδες να σκεφτούν ένα δικό τους τέλος στο οποίο έπρεπε να σκεφτούν τον ρόλο που θα έχει κάθε ζωάκι από την ιστορία τους που με το δικό του τρόπο θα βοηθήσει για τον κοινό σκοπό.

Για καλή μας τύχη είχαμε επισκέπτες της Β΄τάξης και βοήθησαν στη συγγραφή των ιδεών σε ένα πολύ καλό αποτέλεσμα!

Δεν τελείωσε όμως εκεί η πρόκληση γιατί η επόμενη δραστηριότητα ζητούσε από κάθε ομάδα μέσα από ένα κουτί καφέ με μια οπή να βγάλουν βίδες. κάθε παιδί να κρατάει μια άκρη του σκοινιού που οδηγεί σε μια βίδα. Τα παιδιά έπρεπε να συνεργαστούν και να συμφωνήσουν με ποια σειρά θα βγάλουν τις βίδες. Όποια ομάδα κατάφερνε να συνεργαστεί καλύτερα και να επιτύχει το στόχο πιο γρήγορα και με τις λιγότερες προσπάθειες ήταν η νικήτρια ομάδα.

Αφού συζητήθηκε η δυσκολία της συνεργαίας και πώς κατάφερε η νικήτρια ομάδα τον στόχο της κατασκευάστηκε και αναρτήθηκε η αφίσα της «καλής συνεργασίας».

Θεματική Υποενότητα 2: Διεκδικητική συμπεριφορά

Διεκδικητικότητα VS επιθετικότητα. Διεκδίκηση σημαίνει αποφασιστηκότητα. Τα παιδιά εξασκούνται με τρόπους όπως να στέκονται στο ύψος τους, να διεκδικούν τα δικαιώματα, να θέτουν τις ανάγκες τους, να επισημαίνουν συμπεριφορές που τους ενοχλούν, να λένε «ΟΧΙ» με κατανόηση χωρίς να βλάπτουν τον άλλον. Το περιβάλλον που τα παιδιά μπορούν να εφαρμόσουν στην πράξη τη διεκδικητική συμπεριφορά είναι αυτό που υποστηρίζει τον αυτοσεβασμό τους, τους επιτρέπει να αλλάξουν γνώμη και τους δίνουν χρόνο να σκεφτούν. Απουσία διεκδικητικής συμπεριφοράς και η ενεργητική ακρόαση γίνεται υποχωρητικότητα και παθητικότητα, ενώ το αντίθετο μπορεί να οδηγήσει σε εγωισμό και έλειψη ευαισθησίας.

• Θέμα 1: Έκφραση συναισθημάτων & αναγκών

Τα παιδιά αφού έκαναν μία άσκηση χαλάρωσης και εστίασης της προσοχής κλήθηκαν να αναγνωρίσουν λεκτικές και μη λεκτικές εκφράσις των συναισθημάτων. Αρχικά άκουσαν μια ιστορία για τον Ηρακλή και την Αριστέα και την επεξεργάστηκαν. Έπειτα ετοιμάσαμε μεγάλα χαρτιά του μέτρου στο ύψος των παιδιών και ζητήσαμε από 1-1 παιδί να ξαπλώσει πάνω στο χαρτί και τα άλλα παιδιά να κάνουν το περίγραμμα του σώματός του χρησιμοποιώντας κηρομπογιές. Στη συνέχεια, κάθε παιδί πήρε το χαρτί με το περίγραμμά του σώματός του και  με κηρομπογιές ζωγράφισε το σημείο του σώματός του που «κατοικεί» κάθε ένα από τα τέσσερα βασικά συναισθήματα (χαρά, λύπη, θυμός, φόβος). Συμφωνήσαμε με όλα τα παιδιά ένα χρώμα για κάθε συναίσθημα και μ’ αυτό ζωγράφισαν τα σημεία που το κάθε συναίσθημα «κατοικεί»: Φόβος- Μαύρο, Λύπη- Μπλε, Θυμός- Κόκκινο, Χαρά- Πράσινο. Στη συνέχεια τα παρουσίασαν στους συμμαθητές τους. Ενδεικτικά δείχνουμε:

• Θέμα 2: Διεκδικώντας τα δικαιώματά μας

Σε αυτή τη συνάντηση μαθησιακός μας στόχος ήταν να μάθουν τα παιδιά να εκφράζουν τη διαφωνία τους με τον κατάλληλο τρόπο. Μετά από μία άσκηση χαλάρωσης και εστίασης της προσοχής:

τα παιδιά άκουσαν μια ιστορία για τον Ηρακλή και την Αριστέα με τη βοήθεια πάντα γαντόκουκλων, την επεξεργάστηκαν, τη συνέδεσαν με δικά τους βιώματα και ακολούθησε η ανάγνωση του παραμυθιού:

Αφού επεξεργαστήκαμε και αυτήν την ιστορία τα παιδιά ζωγράφισαν ό,τι τους έκανε περισσότερη εντύπωση από το βιβλίο.

Στο τέλος έπαιξαν και το «Παιχνίδι της Εμπιστοσύνης» με τοποθετημένα αντικείμενα στην αίθουσα και ανα ζευγάρια ένα παιδί γινλοταν οδηγός και το άλλο έκλεινε τα μάτια.

• Θέμα 3: Επίλυση συγκρούσεων με διεκδικητική συμπεριφορά

Αναφορικά στο θέμα 3 ο μαθησιακός μας στόχος ήταν να αναγνωρίζουν τα παιδιά διαφορετικούς τρόπους επίλυσης συγκρούσεων. Μετά την άσκηση χαλάρωσης και εστίασης της προσοχής, ανάγνωσα την ιστορία «Μια επικίνδυνη ιδέα» με πρωταγωνιστές τον Ηρακλή και την Αριστέα. Η ιστορία σταματάει και οι μαθητές έπρεπε να ζωγραφίσουν τον τρόπο που πιστεύουν ότι τελειώνει η ιστορία. Έπειτα την παρουσιάζουν και κάθε παιδί έκρινε εάν του φάνηκε ότι το πρόβλημα λύθηκε με έναν αποδεκτό ή όχι τρόπο. Επειδή ο αριθμός των αποδεκτών λύσεων ήταν μικρός και σχετικά παρόμοιος συζητάμε και άλλες αποδεκτές λύσεις και παροτρύναμε τα παιδιά να σκεφτούν τι θα έκαναν εκείνα αν ήταν στη θέση του Ηρακλή. Έπειτα μιλήσαμε για στρατηγικές επίλυσης συγκρούσεων στην καθημερινότητα και φτιάξαμε μια αφισούλα που αναρτήθηκε στην τάξη για να τη συμβουλευόμαστε όταν το χρειαζόμαστε.

Στο σημείο αυτό τελειώνει η πρώτη Θεματική Ενότητα και τα παιδιά συμπληρώνουν ένα φύλλο αυτοαξιολόγησης σχετικό με την ενότητα:

το ίδιο και η εκπαιδευτικός και όλα μαζί κατατίθενται στον ατομικό φάκελο κάθε παιδιού που έχει καταχωρισμένες όλες τις δραστηριότητες του προγράμματος.