Αυτισμός και ενδοσχολική βία

7 Κοινωνικές Δεξιότητες για την Προστασία των Παιδιών με Αυτισμό από την Ενδοσχολική Βία

 

Καθώς το φαινόμενο της ενδοσχολικής βίας συνεχίζει να αποκτά απειλητικές διαστάσεις, πολυάριθμες μελέτες καταδεικνύουν ότι τα παιδιά με διαταραχές στο φάσμα του αυτισμού αντιμετωπίζουν αυξημένο κίνδυνο να δεχτούν επιθέσεις από συμμαθητές στο σχολείο. Τα πρόσφατα επιστημονικά ευρήματα συγκλίνουν στην άποψη ότι υπάρχει ένας έντονος συσχετισμός μεταξύ των δυσχερειών που αντιμετωπίζουν τα παιδιά με αυτισμό ως προς τις κοινωνικές δεξιότητες και του βαθμού στον οποίο αυτά είναι ευάλωτα στην ενδοσχολική βία.

Για παράδειγμα, λόγω του ότι δυσκολεύονται να ερμηνεύσουν τα κοινωνικά σήματα που «εκπέμπουν» οι άλλοι και να κατανοήσουν τις προθέσεις τους, συχνά πέφτουν θύματα των λεγόμενων «συγκαλυμμένων» επιθέσεων από συμμαθητές τους, όπου δεν ασκείται μεν σωματική βία εναντίον τους αλλά οι συμμαθητές τους τα μεταχειρίζονται και τα εξαπατούν προκειμένου να προβούν σε πράξεις που θα τα εξευτελίσουν στα μάτια των υπολοίπων.

Μία εξειδικευμένη παρέμβαση που δίνει έμφαση στην εκμάθηση επιλεγμένων κοινωνικών δεξιοτήτων έχει τη δυνατότητα να αντιστρέψει αυτή την κατάσταση, καθώς μπορεί να εξοπλίσει τα παιδιά με αυτισμό με πολύτιμες κοινωνικές δεξιότητες οι οποίες μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως στρατηγικές αντιμετώπισης των επιθέσεων που δέχονται στο σχολείο. Εντός του ευρέος φάσματος των κοινωνικών δεξιοτήτων, διαφαίνεται πως υπάρχουν 7 κοινωνικές δεξιότητες οι οποίες είναι εξόχως σημαντικές για την προστασία των παιδιών με αυτισμό από την ενδοσχολική βία:

  1. Αναγνώριση Συναισθημάτων: η ικανότητα ενός ατόμου να αναγνωρίζει τα συναισθήματά του καθώς και τα συναισθήματα των άλλων
  2. Αποκωδικοποίηση κοινωνικών σημάτων και εξαγωγή κοινωνικών συμπερασμάτων
  3. Αντίληψης της οπτικής άλλων ατόμων και ευρύτερες δεξιότητες ενσυναίσθησης
  4. Δεξιότητες αντιμετώπισης συγκρούσεων
  5. Ρύθμιση συναισθημάτων: η ικανότητα του ατόμου να διαχειρίζεται τα συναισθήματά του
  6. Επίδειξη σιγουριάς και αυτοπεποίθησης κατά την αλληλεπίδραση με άλλα άτομα
  7. Δεξιότητες επίλυσης προβλημάτων: η ικανότητα του ατόμου να επιλέγει την κατάλληλη συμπεριφορά σε διαφορετικές κοινωνικές καταστάσεις

Ας εξετάσουμε λοιπόν με ποιον τρόπο οι παραπάνω κοινωνικές δεξιότητες εκδηλώνονται και αποκτούν σπουδαιότητα:

– πριν σημειωθεί μία ενδοσχολική επίθεση από συμμαθητές,

– κατά τη διάρκεια της επίθεσης και

– κατόπιν της επίθεσης.

ΠΡΙΝ ΑΠΟ ΜΙΑ ΕΝΔΟΣΧΟΛΙΚΗ ΕΠΙΘΕΣΗ:

Μία επίθεση από συμμαθητές στο σχολείο πάντοτε συνοδεύεται από «προειδοποιητικά σημάδια». Προκειμένου να είναι σε θέση να τα αντιληφθούν, τα παιδιά με αυτισμό θα πρέπει να κατέχουν τις ακόλουθες δεξιότητες:

Απαιτούμενες κοινωνικές δεξιότητες:

1) Αναγνώριση συναισθημάτων: αναγνώριση των συναισθημάτων των άλλων π.χ. η ικανότητα του παιδιού να αναγνωρίζει πότε κάποιος έχει θυμώσει μαζί του.

2) Αντίληψη της οπτικής άλλων ατόμων: η ικανότητα του ατόμου να αναγνωρίζει τις προθέσεις των άλλων ώστε να μπορεί να ανταποκριθεί κατάλληλα σε αυτές, π.χ. η ικανότητα του παιδιού να κατανοεί ότι ένας συμμαθητής ο οποίος του ζητάει να τον αφήσει να αντιγράψει τις εργασίες του και να πάρει το χαρτζιλίκι του προκειμένου να γίνει φίλος του, το πιθανότερο είναι πως δεν θέλει να γίνει πραγματικά φίλος του.

3) Εξαγωγή κοινωνικών συμπερασμάτων: η ικανότητα του ατόμου να ερμηνεύει κοινωνικά σήματα και να εξάγει συμπεράσματα σε κοινωνικές καταστάσεις π.χ. να είναι σε θέση να αναγνωρίζει ποια είδη συμπεριφοράς συνιστούν μορφές ενδοσχολικής βίας.

 

ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΜΙΑΣ ΕΠΙΘΕΣΗΣ:

Όταν ένα παιδί πέφτει θύμα μίας ενδοσχολικής επίθεσης, είναι πολύ πιθανό να εξωτερικεύσει πληθώρα αρνητικών συναισθημάτων. Είναι λοιπόν απαραίτητο το παιδί να γνωρίζει τον τρόπο με τον οποίο θα ελέγξει τα συναισθήματα αυτά και θα απομακρυνθεί από τον χώρο της επίθεσης για να διαφυλάξει τη σωματική του ακεραιότητα.

Απαιτούμενες κοινωνικές δεξιότητες:

1) Ρύθμιση συναισθημάτων: η ικανότητα του ατόμου να ελέγχει τα συναισθήματά του π.χ. η ικανότητα του παιδιού να ελέγχει το θυμό του.

2) Δεξιότητες αντιμετώπισης συγκρούσεων: η ικανότητα του ατόμου να επιλύει μία διαφωνία και να αντιμετωπίζει μία σύγκρουση κατά τη στιγμή που αυτή ανακύπτει π.χ. η ικανότητα του παιδιού να σκέφτεται ταχύτατα μία λύση η οποία ιδανικά θα ικανοποιεί και τα δύο παιδιά που εμπλέκονται σε μία σύγκρουση.

3) Επίδειξη σιγουριάς και αυτοπεποίθησης κατά την αλληλεπίδραση με άλλα άτομα: η ικανότητα του ατόμου να εκφράζει με θάρρος και σιγουριά την άποψή του ενώπιον άλλων, ιδίως όταν δέχεται αρνητικά σχόλια για την εμφάνιση ή τις ικανότητές του π.χ. η ικανότητα του παιδιού να απαντά στο αρνητικό σχόλιο ενός συμμαθητή όπως «Τα μαλλιά σου είναι απαίσια.» με σιγουριά, απαντώντας π.χ. «Αυτή είναι η δική σου γνώμη».

4) Δεξιότητες επίλυσης προβλημάτων: η ικανότητα του ατόμου να επιλέγει την κατάλληλη συμπεριφορά σε διαφορετικές κοινωνικές καταστάσεις, π.χ. η ικανότητα του παιδιού να αντιλαμβάνεται πότε θα πρέπει να ζητήσει από κάποιον να σταματήσει να κάνει κάτι που το ενοχλεί ή να διαπιστώνει πότε πρέπει να αναζητήσει τη βοήθεια ενός ενήλικα.

 

ΚΑΤΟΠΙΝ ΜΙΑΣ ΕΠΙΘΕΣΗΣ:

Μία επίθεση στο σχολείο μπορεί να έχει καταστροφικές συνέπειες στη συναισθηματική ανάπτυξη ενός παιδιού, ιδίως στην περίπτωση των παιδιών με αυτισμό, τα οποία ενδέχεται να αισθάνονται ήδη αποκλεισμένα από τους συνομηλίκους τους και τη σχολική κοινότητα. Παράλληλα με την ενίσχυση της αυτοπεποίθησης του παιδιού, οι δραστηριότητες παρέμβασης που επιλέγονται μετά από ένα επεισόδιο ενδοσχολικής βίας θα πρέπει να επικεντρώνονται στην καλλιέργεια της ικανότητας του παιδιού να καταλήγει σε γενικεύσεις μεταξύ παρόμοιων περιστατικών, έτσι ώστε να είναι σε θέση να αντιληφθεί εγκαίρως παρόμοιες επιθέσεις που θα μπορούσαν να σημειωθούν μελλοντικά. Επιπλέον η παρέμβαση θα πρέπει να εστιάζει στην ανάπτυξη των δεξιοτήτων που χρειάζονται τα παιδιά προκειμένου να διαχειριστούν τα αρνητικά συναισθήματα τα οποία ενδέχεται να προκαλεί η καθημερινή συνύπαρξη στο σχολείο με τους συμμαθητές που τους επιτέθηκαν.

Απαιτούμενες κοινωνικές δεξιότητες:

1) Δεξιότητες επίλυσης προβλημάτων: η ικανότητα του ατόμου να επιλέγει την κατάλληλη συμπεριφορά σε διαφορετικές κοινωνικές καταστάσεις π.χ. η ικανότητα του παιδιού να αναγνωρίζει μία παρόμοια επίθεση μελλοντικά και να αντιλαμβάνεται με ποιον τρόπο θα πρέπει να αντιδράσει.

2) Αντίληψη της οπτικής άλλων ατόμων και ευρύτερες δεξιότητες ενσυναίσθησης. Οι δεξιότητες ενσυναίσθησης μπορούν να βοηθήσουν τα παιδιά να προσαρμοστούν στην ανάγκη του να συνυπάρχουν στο ίδιο σχολικό περιβάλλον με τους συμμαθητές που τους επιτέθηκαν. Επιπλέον, καθοδηγώντας τα παιδιά με αυτισμό ως προς τον τρόπο με τον οποίο μπορούν να εκδηλώσουν το ενδιαφέρον τους για τις απόψεις άλλων παιδιών, τα υποστηρίζουμε σημαντικά στο να διαμορφώσουν νέες φιλίες, κάτι που μπορεί να τονώσει σημαντικά την αυτοπεποίθησή τους.

3) Ρύθμιση συναισθημάτων: η ικανότητα του ατόμου να ελέγξει τα συναισθήματά του π.χ. η ανάπτυξη της ικανότητας του παιδιού να διαχειριστεί τα αρνητικά συναισθήματα που γεννήθηκαν από την πρότερη εμπειρία της σχολικής επίθεσης και να αντιδρά θετικά κατά την κοινωνική αλληλεπίδραση με τους συμμαθητές και τους συνομηλίκους του.

Ο εντοπισμός των πρωταρχικών κοινωνικών δεξιοτήτων που έχουν ανάγκη τα παιδιά σε κάθε στάδιο ενός περιστατικού ενδοσχολικής βίας και η καθοδήγησή τους – βήμα προς βήμα – ως προς τον τρόπο με τον οποίο θα πρέπει να αξιοποιήσουν αυτές τις κοινωνικές δεξιότητες σε κάθε στάδιο, μπορεί να συμβάλλει τα μέγιστα στην προστασία των παιδιών με αυτισμό από την ενδοσχολική βία και στον περιορισμό του αρνητικού αντίκτυπου μίας ενδοσχολικής επίθεσης.

Η εν λόγω στοχευμένη εκπαίδευση κοινωνικών δεξιοτήτων, μπορεί να επιτευχθεί με την εξειδικευμένη παρέμβαση (ομαδική παρέμβαση, ατομική παρέμβαση και παρέμβαση με την εμπλοκή των συμμαθητών του παιδιού) και με τη χρήση θεραπευτικών εργαλείων όπως είναι το παιχνίδι ρόλων και οι εικονοκάρτες που μεταχειρίζονται σενάρια κοινωνικών καταστάσεων, μέσω των οποίων οι μαθητές ενθαρρύνονται να εξάγουν κοινωνικά συμπεράσματα και να σκεφτούν λύσεις σε προβλήματα κοινωνικής αλληλεπίδρασης.

Επισκεφτείτε τακτικά την ιστοσελίδα μας για πληροφορίες σχετικά με τη νέα έκδοση που αναπτύσσουμε για το θέμα της ενδοσχολικής βίας και του αυτισμού: Αντιμετώπιση της ενδοσχολικής βίας: Μία Εξειδικευμένη Εργαλειοθήκη για τα Παιδιά στο Φάσμα του Αυτισμού, © www.upbility.net. Το υλικό αυτό έχει ως στόχο να παρέχει στους ειδικούς και στους γονείς μία ολοκληρωμένη σειρά πρακτικών και έτοιμων-προς-χρήση δραστηριοτήτων προκειμένου τα παιδιά με αυτισμό να υποστηριχθούν κατά την αντιμετώπιση της πρόκλησης της ενδοσχολικής βίας.

Σοφία Νάτσα
Συγγραφέας Upbility.gr

 

Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν:

  • https://www.autismspectrum.org.au/sites/default/files/Aspect-Practice-Preventing-Bullying-Factsheet-July2015-Final1.pdf
  • http://livingautism.co.uk/article/197-emotional-intelligence-(ei)-and-asd
  • http://www.nasponline.org/resources/factsheets/socialskills_fs.aspx
  • https://www.psychologytoday.com/blog/growing-friendships/201108/what-are-social-skills
  • http://www.autism.org.uk/living-with-autism/communicating-and-interacting/social-skills/young-children.aspx
  • http://www.autism.org.uk/products/core-nas-publications/bullying-and-asd.aspx
  • http://www.anti-bullyingalliance.org.uk/media/5397/ASDs-and-bulltubg-module-FINAL.pdf
  • http://www.iidc.indiana.edu/pages/Bullying-and-Students-on-the-Autism-Spectrum
  • http://www.iidc.indiana.edu/pages/Meeting-the-Challenge-of-Social-Pragmatics-with-Students-on-the-Autism-Spectrum
  • http://www.schools.norfolk.gov.uk/view/NCC111351
  • http://www.easternflorida.edu/community-resources/child-development-centers/parent-resource-library/documents/teaching-kids-to-resolve-conflicts-respectfully.pdf
  • https://www.kidpower.org/library/article/prevent-bullying/

Σχετικά με 6dimnaou

Ο Σύλλογος Διδασκόντων του 6ου Δημοτικού Σχολείου Νάουσας με τη δημιουργία της παρούσας ιστοσελίδας, ευελπιστεί να καλλιεργήσει μια μορφή διαδικτυακής επικοινωνίας με την ευρύτερη σχολική κοινότητα, τους γονείς αλλά και τους φίλους...